Czym są locje i jak je czytać

Locje żeglarskie - co to takiego?

Wyobraź sobie, że planujesz rejs po nieznanym Ci akwenie. Chcesz wiedzieć, jakie głębokości tam panują, gdzie są mielizny i podwodne przeszkody, jakie są nurty i pływy, gdzie znajdują się porty i przystanie, a także mnóstwo innych przydatnych informacji. Skąd je wziąć? Najlepszym źródłem wiedzy będzie locja, czyli specjalistyczny przewodnik nawigacyjny przeznaczony właśnie dla żeglarzy.

Locje to nic innego jak książki lub publikacje zawierające bardzo szczegółowe opisy akwenów, zarówno morskich, jak i śródlądowych. Znajdziesz w nich dokładne charakterystyki linii brzegowej, zatok, cieśnin, torów wodnych, portów, marin, przystani, miejsc do kotwiczenia i cumowania. Locje zawierają mapy i plany portów z naniesionymi głębokościami, informacje o znakach nawigacyjnych, opis pływów, prądów i wiatrów, ostrzeżenia o niebezpieczeństwach, a także wiele innych cennych wskazówek.

Historia i pochodzenie locji

Locje mają długą historię sięgającą czasów, gdy nie było elektronicznych map i GPS. Pierwsze locje powstawały już w starożytności, gdy żeglarze spisywali swoje spostrzeżenia i doświadczenia z odbytych rejsów. Przez wieki locje ewoluowały, stając się coraz bardziej precyzyjne i szczegółowe. Nazwa "locja" pochodzi od łacińskiego słowa "locus" oznaczającego miejsce. W dawnej polszczyźnie słowo "locya" oznaczało osobę oprowadzającą statek po porcie lub trudnym akwenie.

Współczesne locje - papierowe i elektroniczne

Obecnie locje wydawane są zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. Tradycyjne locje to solidne, oprawione książki, często podzielone na tomy obejmujące poszczególne akweny. Zawierają one bardzo szczegółowe opisy, mapy, zdjęcia, rysunki i tabele. Coraz większą popularnością cieszą się też elektroniczne wersje locji w formie aplikacji lub plików PDF. Mają one tę zaletę, że można je wygodnie przeglądać na laptopie, tablecie czy smartfonie, a także szybko przeszukiwać i powiększać interesujące nas fragmenty.

Budowa i zawartość locji

Zastanawiasz się pewnie, co dokładnie znajdziesz w locji? Standardowa locja składa się zwykle z części opisowej i kartograficznej. W części opisowej znajdziesz charakterystykę danego akwenu - informacje o ukształtowaniu dna, głębokościach, rodzaju brzegów, portach, przystaniach, słynnych obiektach, znakach nawigacyjnych, mostach, liniach wysokiego napięcia, torach wodnych, miejscach niebezpiecznych dla żeglugi, a także o panujących wiatrach, prądach i pływach.

Część kartograficzna locji to mapy i plany uzupełniające opisy. Znajdziesz tu zarówno mapy przeglądowe całego akwenu, jak i bardzo szczegółowe plany poszczególnych portów, zatok czy cieśnin. Na mapach nanoszone są izobaty, czyli linie jednakowych głębokości, a także informacje o rodzaju dna, przeszkodach nawigacyjnych, znakach i pomocach nawigacyjnych. Często zamieszczane są też zdjęcia lub rysunki ułatwiające identyfikację ważnych miejsc lub obiektów.

Dane zawarte w locjach

Poza opisami tekstowymi i mapami, w locjach znajdziesz też wiele innych przydatnych informacji. Są to m.in. współrzędne ważnych punktów nawigacyjnych, odległości, namiary, kursy, czasy przejścia poszczególnych odcinków trasy. W locjach morskich zamieszczane są też tabele pływów i prądów pływowych, pozwalające obliczyć aktualny stan wody w danym miejscu i czasie. Znajdziesz tam też charakterystyki świateł nawigacyjnych - ich kolory, zasięgi, okresy świecenia. To wszystko pozwala dokładnie zaplanować i bezpiecznie przeprowadzić rejs.

Locje ogólne i specjalistyczne

Warto wiedzieć, że poza ogólnymi locjami opisującymi cały akwen, istnieją też locje specjalistyczne i tematyczne. Skupiają się one na wybranym fragmencie wybrzeża, szlaku wodnym czy porcie lub opisują specyficzne aspekty żeglugi, np. locje dla jachtów żaglowych, locje dla żeglugi nocnej, locje miejsc do nurkowania itp. Takie locje zawierają jeszcze bardziej szczegółowe i sprofilowane informacje przydatne w danej sytuacji.

Jak czytać locje?

Mając już locję w ręku, zastanawiasz się pewnie, jak prawidłowo ją czytać i interpretować zawarte w niej informacje. Nie jest to takie oczywiste, bo locje zawierają wiele specyficznych skrótów, oznaczeń i symboli. Trzeba się z nimi oswoić, by sprawnie korzystać z locji. Najlepiej zacząć od zapoznania się z legendą i spisem użytych skrótów, a potem spokojnie, krok po kroku analizować opisy i mapy interesującego nas akwenu.

Czytając opisy brzegów, portów czy punktów charakterystycznych, zwróć uwagę na użyte terminy i oznaczenia. Często stosowane są skróty, np. N - północ, Pn - północny, Zn - znak nawigacyjny, BPM - biała postawowa morska (latarnia) itp. Wysokości i głębokości podawane są zwykle w metrach, odległości w milach morskich lub kilometrach, a kursy i namiary w stopniach. Kolory świateł oznacza się literami - B (biały), C (czerwony), Z (zielony), Ż (żółty), P (pomarańczowy). Charakterystykę światła zapisuje się jako kombinację błysków i przerw, np. Bł(2) 10s oznacza dwa błyski co 10 sekund.

Analiza map i planów

Analizując mapy zawarte w locji, zwróć uwagę na skalę i rodzaj użytej siatki kartograficznej. Na mapach morskich często stosowana jest siatka Merkatora, gdzie równoleżniki są równoległe, a południki zbiegają się na biegunach. Skala mapy pozwoli Ci określić rzeczywiste odległości. Linie głębokości (izobaty) oznaczane są różnymi kolorami lub rodzajami linii. Na mapach portów oznaczane są nabrzeża, falochrony, dalby, slip, punkty poboru wody i prądu, stacje paliwowe itp. Zwróć uwagę na użyte symbole, np. kotwicowisko, dno kamieniste, most zwodzony, linia wysokiego napięcia, miejsce zrzutu ścieków, kabel podwodny, tor wodny itp.

Wykorzystanie locji w praktyce

Umiejętność czytania locji przydaje się zarówno na etapie planowania rejsu, jak i w jego trakcie. Przed wypłynięciem warto dokładnie przestudiować locję, zapoznać się z charakterystyką akwenu, wyznaczyć kluczowe punkty nawigacyjne, sprawdzić głębokości na trasie, pływy w portach, ewentualne niebezpieczeństwa. W trakcie żeglugi locja służy do kontrolowania pozycji, identyfikowania znaków nawigacyjnych, wyboru miejsc do kotwiczenia czy podejścia do portów. Dobrze mieć locję zawsze pod ręką i regularnie się do niej odnosić, nawet jeśli korzystamy z map elektronicznych. Pamiętajmy, że locja w połączeniu z mapami morskimi stanowi kompletny przewodnik pozwalający bezpiecznie przeprowadzić nasz jacht.

Locje morskie i śródlądowe

Locje możemy podzielić na dwie główne kategorie - morskie i śródlądowe. Locje morskie obejmują wody mórz i oceanów, natomiast locje śródlądowe dotyczą jezior, rzek i kanałów. Choć idea locji jest w obu przypadkach taka sama, to jednak różnią się one zakresem i rodzajem zawartych informacji, stosowanymi oznaczeniami, a także formatem.

Locje morskie są zwykle obszerniejsze i bardziej szczegółowe. Zawierają dokładne opisy linii brzegowej z uwzględnieniem zatok, półwyspów, przylądków, plaż, klifów, wydm itp. Dużo miejsca poświęca się opisom portów - podaje się głębokości na podejściach i w basenach, rodzaje nabrzeży, dostępne usługi, kontakty do bosmanatów, kapitanatów itp. Ważnym elementem locji morskich są informacje o pływach i prądach, znakach nawigacyjnych, systemach rozgraniczenia ruchu, służbach ratowniczych, przepisach i procedurach obowiązujących na danym akwenie. Często dołączane są też zdjęcia ułatwiające identyfikację ważnych punktów z morza.

Locje polskiego wybrzeża

Polskie wybrzeże Bałtyku podzielone jest na dwie główne locje - "Locja Bałtyku. Wybrzeże polskie" obejmująca odcinek od Świnoujścia do ujścia Wisły oraz "Locja Bałtyku. Wybrzeże wschodnie" opisująca odcinek od ujścia Wisły do Zalewu Wiślanego. Locje te wydawane są przez Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej w kilkuletnich odstępach czasu i na bieżąco aktualizowane. Poza tym istnieją też locje obejmujące Zalew Szczeciński, Zalew Wiślany oraz Zatokę Gdańską. Polscy ż